มหาชาติหรือมหาเวสสันดรชาดก
กัณฑ์ที่ ๔ กัณฑ์วนประเวศน์
ผู้แต่ง
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ความหมายประจำกัณฑ์
วนประเวศน์ แปลว่า ตอนว่าด้วยการประพาสป่า
เพลงประจำกัณฑ์
เพลง “พระยาเดิน” ประกอบกิริยาเดินป่าของ พระเวสสันดร พระนางมัทรี พระชาลี
และพระกัณหา
ลักษณะคำประพันธ์
แต่งเป็นร่ายยาว คำประพันธ์ประเภทร่ายยาว หนึ่งบทจะมีกี่วรรคก็ได้
แต่ส่วนมากมี ๕ วรรคขึ้นไป วรรคหนึ่ง ๆ
มีตั้งแต่ ๖ คำขึ้นไป ถึง ๑๐ คำหรือมากกว่า
มีบังคับเฉพาะระหว่างวรรค คือ
คำสุดท้ายของวรรคจะส่งสัมผัสไปที่คำที่ ๑ ถึง ๕ ของวรรคต่อไป เมื่อจบตอนมักมีคำสร้อย เช่น “นั้นแล”
“นี้แล”
ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก
เป็นร่ายยาวสำหรับเทศน์ จะมีคำศัพท์บาลีขึ้นก่อน
แล้วแปลเป็นภาษาไทย แล้วจึงมีร่ายตาม
ในระหว่างการดำเนินเรื่องจะมีคำบาลีคั่นเป็นระยะ ๆ คำบาลีนั้นมีความหมายเกี่ยวเนื่องกับข้อความที่ตามมา
ตัวอย่างร่าย
"ดังเข้ามาสงกากินแหนงในยุบลเหตุ ดังฤาพระจอมปิ่นปกเกศมาเดินไพรนิราศร้างแรมไร้พระพารา ปราศจากจตุรงค์คณานิกรราชรถ ทั้งม้ามิ่งมงคลคช ที่เคยทรง มาดำเนินแต่สี่พระองค์ดูอนาถ ฤาว่ามีหมู่อินทร์ราชมาราวี เสียพระนครสีพีพินาศแล้ว ทูลกระหม่อมแก้วจึงจากพรากพลัดขัตติวงศ์มาบุกป่าฝ่าพงพูนเทวษจนถึงนคเรศ ข้าพระบาทของพระองค์จงตรัสประภาษให้ทราบเกล้า แต่ข้าพระพุทธเจ้าทั้งปวงเถิด"
"ดังเข้ามาสงกากินแหนงในยุบลเหตุ ดังฤาพระจอมปิ่นปกเกศมาเดินไพรนิราศร้างแรมไร้พระพารา ปราศจากจตุรงค์คณานิกรราชรถ ทั้งม้ามิ่งมงคลคช ที่เคยทรง มาดำเนินแต่สี่พระองค์ดูอนาถ ฤาว่ามีหมู่อินทร์ราชมาราวี เสียพระนครสีพีพินาศแล้ว ทูลกระหม่อมแก้วจึงจากพรากพลัดขัตติวงศ์มาบุกป่าฝ่าพงพูนเทวษจนถึงนคเรศ ข้าพระบาทของพระองค์จงตรัสประภาษให้ทราบเกล้า แต่ข้าพระพุทธเจ้าทั้งปวงเถิด"
จุดมุ่งหมายในการแต่ง
เพื่อใช้ในการสวด เทศนาสั่งสอน
เนื้อเรื่อง
ความย่อ
พระเวสสันดร พระนางมัทรี และสองกุมารเสด็จถึงเมืองของกษัตริย์เจตราช
กษัตริย์เจตราชต่างพากันมาเฝ้าและกราบทูลอันเชิญให้พระเวสสันดรครองเมืองของพวกตน
แต่พระเวสสันดรมิทรงรับ กษัตริย์เจตราชจึงทรงส่งพระเวสสันดร พระนางมัทรี
และสองกุมารไปยังเขาวงกต
โดยให้พรานเจตบุตรเป็นนายด่านรักษาประตูป่าคอยระวังรักษาต้นทางไม่ให้ใครไปรบกวนพระเวสสันดรได้
พระอินทร์ตรัสสั่งให้พระวิษณุกรรมลงมาเนรมิตบรรณศาลาสำหรับเป็นที่ประทับของพระเวสสันดร
พระนางมัทรี และสองกุมาร
อานิสงส์ที่ได้รับ
ผู้บูชากัณฑ์วนประเวศน์ จะได้รับความสุขทั้งโลกนี้และโลกหน้า จะได้เป็นบรมกษัตริย์ในชมพูทวีปเป็นผู้ทรงปรีชาเฉลียวฉลาดสามารถปราบอริราชศัตรูให้ย่อยยับไป
ข้อคิดประจำกัณฑ์
๑.ยามเข็ญใจ-ยามจน ยามเจ็บ,
ยามเจ็บ, ยามจาก,
เป็นยามที่ควรจะได้รับความเหลียวแลจากหมู่มิตร
๒. ผลดีของมิตร คือ ไม่ทอดทิ้งในยามเพื่อนทุกข์
ช่วยอุ้มชูยามเพื่อนอ่อนล้า ช่วยฉุดดึงยามเพื่อนตกต่ำ ช่วยค้ำยันยามเพื่อนสูงขึ้น คือ
กษัตริย์เจตราษฎร์ เป็นแบบอย่างของมิตรแท้ที่มีน้ำใจ พร้อมจะช่วยเหลือยามมิตรตกทุกข์ได้ยาก
๓. น้ำใจของคนดี-หากรู้ชัดว่าปกติสุขของคนส่วนมากจะตั้งอยู่ได้ เพราะการเสียสละของตน
ก็สมัครสลัดโอกาสและโชคลาภอันพึงจะได้ ด้วยความแช่มชื่น
การ์ตูนพระเวสสันดรชาดก
สิ่งที่ได้จากการศึกษาเรื่องพระเวสสันดรชาดก
การ์ตูนพระเวสสันดรชาดก
เทศน์มหาชาติทำนองหลวงกัณฑ์ที่ ๔ กัณฑ์วนประเวศน์
เทศน์แหล่อีสาน
ประโยชน์ของเรื่องมหาเวสสันดรชาดก
ใช้เป็นประโยชน์ในการชักชวนให้ผู้ที่ยังมีความพอใจในความงาม
ความไพเราะ และความบันเทิงได้ร่วมกันฟังพระธรรมเทศนา
อันแสดงถึงบารมีของพระโพธิสัตว์ซึ่งค่อยสั่งสมพระบารมีมาเป็นเวลาหลายร้อยชาติ
โดยอาศัยความไพเราะของการประพันธ์ แลความครึกครื้นของการเทศน์มหาชาติ
ให้ฆราวาสซึ่งยังไม่พร้อมที่จะเข้าใจและรับความหมายโดยตรง
ได้รับรู้ธรรมะสำคัญไปบ้าง
สิ่งที่ได้จากการศึกษาเรื่องพระเวสสันดรชาดก
๑.การทำบุญจะให้ทำเสร็จสมประสงค์ต้องอธิษฐานจิต
ตั้งเป้าหมายชีวิตที่ตนปรารถนาไว้
ความปรารถนาที่จะสำเร็จสมดังตั้งใจผู้นั้นต้องมีศีลบริบูรณ์กล่าวคือ
-ต้องกระทำความดี
- ต้องรักษาความดีนั้นไว้
- หมั่นเพิ่มพูนความดีให้มากยิ่งขึ้น
๒. การทำความดีต้องทำเรื่อยไป ทุกชาติทุกภพต่อเนื่องไม่ขาดสาย
๓. ในเรื่องมหาชาติได้แสดงตัวอย่างของพระชาติที่ยิ่งใหญ่ด้วยทศบารมี เห็นตัวอย่างการบำเพ็ญบารมีอันยากยิ่งที่มนุษย์ปุถุชนธรรมดาจะทำได้
๓. ในเรื่องมหาชาติได้แสดงตัวอย่างของพระชาติที่ยิ่งใหญ่ด้วยทศบารมี เห็นตัวอย่างการบำเพ็ญบารมีอันยากยิ่งที่มนุษย์ปุถุชนธรรมดาจะทำได้
๔.
คุณค่าของมหาชาติเป็นเรื่องที่ประจักษ์ชัดในศรัทธาของพุทธศาสนิกชนมายาวนานตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัย
ดังที่ปรากฏในจารึกนครชุม ซึ่งถือว่าเป็นหลักฐานที่เป็นวรรณคดีลายลักษณ์อักษรที่เก่าแก่ที่สุด
๕. แสดงให้เห็นถึงความเชื่อ
ความศรัทธาในพระพุทธศาสนาที่อยู่คู่กับสังคมไทยจากอดีตจนถึงปัจจุบัน
๖. สะท้อนให้เห็นถึงประเพณีทางศาสนาที่สำคัญเกี่ยวกับการทำบุญ
ฟังเทศน์มหาชาติให้จบวันเดียวครบบริบูรณ์ ทั้ง ๑๓ กัณฑ์
เป็นเหตุให้สำเร็จความปรารถนาทุกประการดังนี้
- เมื่อตายจากโลกนี้ไปแล้ว
จะมีโอกาสได้พบพระพุทธเจ้าพระนามว่า ศรีริยเมตไตยในอนาคต
- เมื่อดับขันธ์ไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์ จะเสวยทิพยสมบัติมโหฬาร
- เมื่อตายไปแล้วจะไม่ตกนรก
- เมื่อตายไปแล้วจะไม่ตกนรก
- เมื่อถึงยุคพระศรีอริยเมตไตย จะได้จุติไปเกิดเป็นมนุษย์
- เมื่อได้ฟังธรรมต่อหน้าพระพักตร์ของพระพุทธองค์
จะได้ดวงตาเห็นธรรม เป็นพระอริยบุคคลในบวรพระพุทธศาสนา
๗. มหาชาติในแต่ละท้องถิ่นมักจะแสดงให้เห็นถึงลักษณะวิถีชีวิต
ความเป็นอยู่ ความเชื่อได้อย่างชัดเจน
***ขอขอบคุณแหล่งความรู้ที่ดี และสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ดังกล่าว คือ
สำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดนครสวรรค์(2552). เทศน์มหาชาติ กัณฑ์ที่ ๔ วนประเวศน์.เข้าถึงได้จาก: http://nsn.onab.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=226:2010-01-31-09-07-01&catid=98:2010-01-31-09-03-42&Itemid=387. 20 กุมภาพันธ์ 2557.
***ขอขอบคุณแหล่งความรู้ที่ดี และสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ดังกล่าว คือ
Mahavessandorn. กัณฑ์ที่
4 กัณฑ์วนปเวสน์ .เข้าถึงได้จาก: https://sites.google.com/site/mahavessandorn/home/4.
19 กุมภาพันธ์ 2557.
achinon(2551). มหาชาติเวสสันดรชาดก
กัณฑ์ที่ ๔ ( กัณฑ์วนประเวศน์ ).เข้าถึงได้จาก: http://www.oknation.net/blog/achinon/2008/02/17/entry-1.
19 กุมภาพันธ์ 2557.
ZhokoLoveV(2551). เทศน์มหาชาติ:
กัณฑ์ที่ ๔ วนประเวศน์.เข้าถึงได้จาก: http://www.oknation.net/blog/print.php?id=369314.
19 กุมภาพันธ์ 2557.
ทีมงานชาวมัธยมศึกษา(2548). ข้อคิดประจำกัณฑ์ กัณฑ์วนประเวศน์.เข้าถึงได้
จาก: http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/poonsak/mahachat/chadok_04.html.
19 กุมภาพันธ์ 2557.
ไม่ปรากฏ. พระราชประวัติ.เข้าถึงได้จาก: http://digital.lib.kmutt.ac.th/king4.
20 กุมภาพันธ์ 2557.
***เว็บบล็อกนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาวิชา ภาษาไทย
จัดทำโดย
นางสาวธัญญาลักษณ์ วิเชียรวงค์ เลขที่ 35
นางสาวนารีรัตน์
มีสาคร เลขที่ 38
นางสาวบุญสิตา เผือกเนียม เลขที่39
นางสาวศิริพร เขียวนิล เลขที่42
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4/7
เสนอ
อาจารย์มนพร เหมทานนท์
ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2556
โรงเรียนสุราษฎร์พิทยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี
เก่งมากจ้า อย่าทิ้งบล็อกนี้ซะก่อนล่ะ มันเป็นประโยชน์สำหรับคนที่สนใจ
ตอบลบ